Netwerk Onderwijslogistiek bespreekt knelpunten rond flexibilisering en LLO

Tijdens de netwerkbijeenkomst Onderwijslogistiek van donderdag 13 april 2023 In Utrecht werden uitvoerig de knelpunten rond de thema’s flexibilisering van het onderwijs en een Leven Lang Ontwikkelen besproken. We lichten zes knelpunten toe.

De knelpunten waren eerder geïnventariseerd tijdens de gezamenlijke netwerkbijeenkomst van Onderwijslogistiek, Informatiemanagement, Architectuur en het Kennispunt LLO in februari. Genoemde knelpunten waren: er ontbreekt een gemeenschappelijke visie, de bekostiging sluit niet goed aan, standaardisatie ontbreekt zowel in de techniek (denk aan koppelvlakken), maar ook in het onderwijs zelf, de cultuur sluit niet goed aan, eigenaarschap wordt niet genoeg gevoeld en een eenduidige onderwijscatalogus wordt gemist. Ook noteerden we een aantal nieuwe knelpunten. Hieronder de belangrijkste zes:

Knelpunt #1. Er ontbreekt een gemeenschappelijke visie

De gemeenschappelijke visie was een onderwerp waar relatief lang over gesproken werd. Een visie is er meestal wel maar is die integraal bekend en wordt die breed gedragen? Wat is eigenlijk het doel wat we willen bereiken. Wat is flexibel onderwijs en is het iets anders dan LLO of heeft het toch met elkaar te maken? Denken we er allemaal hetzelfde over? Maar hoe doen we dat dan binnen een school en welke keuzes moet je dan maken en vooral ook, moeten we er dan allemaal wel hetzelfde over denken? Is daar nog ruimte voor als er programma’s als bijvoorbeeld Npuls, Edu-V of LLO katalysator lopen? Erkennen we straks dan ook elkaars uitkomsten bij bijvoorbeeld Microcredentials en MBO verklaringen die gemaakt zijn via FIM’s? Collega’s uit het HO gaven aan dat eenzelfde soort vragen speelden bij de pilots Microcredentials in het hoger onderwijs en tipten de website van het Versnellingsplan. Veel van deze vragen komen overeen met het “richten” zoals beschreven staat in de Handreiking Onderwijslogistiek. Met behulp van de persona’s bepaal je je ambitie, scenario’s en principes en daar maak je dan je serviceconcept van. Dat serviceconcept is het uitgangspunt van je belofte naar de studerenden.

Knelpunt #2. De cultuur sluit niet goed aan

Er werd geconstateerd dat er voor LLO misschien een missende leercultuur is, maar dat we ook iets aan de organisatiecultuur kant te doen hebben. De cultuur is misschien wel meer een uitdaging dan de techniek, want standaardiseren is bijvoorbeeld meer voor anderen dan voor je eigen school. Ondernemerschap en de veranderbereidheid binnen scholen zou vergroot kunnen en moeten worden. Hierbij zou een creatievere cultuur beter passen dan de familiecultuur die nu veelal in het onderwijs heerst. De familiecultuur wringt ook wel met begrippen als standaardisering en harmonisering en dit zijn bijvoorbeeld wel kaders die multidisciplinair nodig zijn om flexibiliteit organiseerbaar te maken en te houden. Is het, gezien de terugloop van studenten, juist nu het goede moment om die verandering te bewerkstelligen? Ontstaat nu langzamerhand het gevoel van urgentie? Maar ook de rol van de docent kwam als vraag naar voren. Ben je docent of meer coach en welke rol pak je en/of wordt er van je verwacht? Wat betekent dat voor je werk en je eigen kennis, kunde en vaardigheden.

Knelpunt #3. Kaders waarbinnen we afspraken maken ontbreken

Afspraken met elkaar maken is nodig, en deze samen met elkaar bespreken is noodzakelijk. Kaders zijn nodig om flexibiliteit te kunnen creëren. Zodra er kaders zijn en je afspreekt dat je vrijheid hebt binnen die kaders is er veel duidelijk. Dit zouden we integraal op kunnen pakken binnen de scholen. Want zoals de MORA laat zien is het organiseren van onderwijs, zie de procesketen, veel breder dan we vaak denken. De handreiking Onderwijslogistiek vanuit Doorpakken op Digitalisering laat ook zien dat keuzes bij het richten van het onderwijs je serviceconcept, zie visie, impact heeft op het inrichten en het verrichten van het onderwijs. Sterker nog; je serviceconcept bepaalt hoe je het onderwijs inricht en verricht. In het gesprek werd ook de vraag gesteld of je je onderwijsmodel ook niet zou moeten afspreken.

Knelpunt #4. Standaardisatie ontbreekt zowel in de techniek als in het onderwijs zelf

Als vierde punt werd er gesproken over het realiseren van meer standaardisatie. Niet alleen in de techniek, maar ook in het onderwijs zelf. Gaan we werken met meer standaard modules? Spreken we over certificeerbare eenheden of het vak Engels of het vak Duits? Moet er gestapeld kunnen worden dus onderwijs modulair opzetten? En hoe verhouden bijvoorbeeld Microcredentials en een FIM zich tot het vormgeven van LLO? Er werd een vraag gesteld of het kwalificatiedossier helpend of juist vertragend werkt om doelstellingen als flexibilisering of LLO te bereiken. Maar ook over standaardisatie in de vorm van applicaties, zoals de onderwijscatalogus, zijn vragen gesteld. Wordt deze straks door iedereen gebruikt op eenzelfde manier qua invulling? Op dit moment is dat niet zo en hebben scholen het verschillend ingericht. Als je denkt over één centrale plaats waar een studerende zich kan aanmelden voor alle opleidingen dan moeten daar afspraken over worden gemaakt. En we kennen in het mbo ook vele samenwerkingsverbanden waar op allerlei website opleidingsinformatie wordt aangeboden. Hier speelt ook de regionale en landelijke rol van een mbo-school mee.
Ook systemen werden genoemd. Neem bijvoorbeeld de onderwijscatalogus als etalage van je aanbod. Ontwikkel je daar ook in of is het slechts een ‘etalage’?. Als we dit sectoraal oppakken moeten we hier afspraken over maken en standaardiseren. Anders is het niet meer te automatiseren.

Knelpunt #5. Een eenduidige onderwijscatalogus wordt gemist

Hoe ga je de onderwijscatalogus vormgeven? Denk hierbij aan bijvoorbeeld BOL/BBL/3e leerweg/LLO-trajecten. En is dat aanbod dan regulier of niet? Informatiesystemen moeten die verschillen ook aankunnen en dat is vandaag de dag, bijvoorbeeld bij SIS-applicaties, nog niet altijd het geval, zo werd er gesteld. Of je geeft het vorm op een manier die niet aansluit bij het onderwijs. Daarbij kun je dan ook de vraag stellen: hoe erg dat is? Ook werd gesproken over bijvoorbeeld financiële applicaties die meerdere geldstromen aan moeten kunnen. Hierbij de vraag of je dat in dezelfde applicaties kan doen of juist niet wil doen?

Knelpunt #6. Bekostiging en financiën sluiten niet aan

Wet- en regelgeving in de vorm van bekostiging kwam voorbij, evenals het STAP-budget dat veel vragen opriep. Op dit moment is de teldatum erg relevant. Hoe verhoudt zich dit tot flexibilisering als een student een ‘stukje’ onderwijs volgt bij een andere instelling? Gaan we dan verrekeningen toepassen? En is het STAP-budget dekkend qua kosten als je zo’n traject aanbiedt ? Mag je met publiekelijk geld opleidingen ontwikkelen en die dan gebruiken voor de private toepassingen? Hoe reageert de accountant hierop? Is hier dan sprake van marktverstoring? En hoe verhoudt dit zich tot de maatschappelijke opdracht die mbo-scholen hebben? Wat is precies de civiele waarde van wat mbo-scholen dan leveren?

Conclusie

Het was een middag met veel discussie die in een prettige sfeer met elkaar werd gevoerd. We kunnen concluderen dat de knelpunten nog niet zijn uitgekristalliseerd en dat het aantal, voor de bijeenkomst benoemde, knelpunten zijn toegenomen. Dit alles geeft meer input op het vraagstuk ‘Tegen welke knelpunten loop je aan bij het inrichten van flexibilisering en/of LLO in het onderwijs?’. Er zijn veel vraagstukken en de materie is best ingewikkeld. Maar gelukkig kunnen we ook constateren dat de Reisgids Onderwijslogistiek je goed op weg kan helpen met een groot aantal van deze vragen. En dat het een integrale aanpak vergt omdat keuzes over flexibilisering en/of LLO impact hebben op je serviceconcept.

De presentatie van de bijeenkomst kun je hier downloaden.

Wil je lid worden van, bijeenkomsten bijwonen, meer weten over, of een bijdrage leveren aan het Netwerk Onderwijslogistiek? Neem dan contact op met Tijmen Leurs.

Noteer ook alvast de volgende twee netwerkbijeenkomsten in je agenda: