In gesprek met ChatGPT Deel 1: Wat zijn de risico’s en kansen van AI voor het beroepsonderwijs?

Dit tweedelige artikel is geschreven in samenwerking met ChatGPT. Deze disclaimer is misschien even wennen, maar zal in de toekomst meer regel zijn dan uitzondering. Tenminste, wanneer deze disclaimer bij een dergelijke ‘samenwerking’ ook altijd netjes wordt benoemd. Transparantie over het inzetten van ChatGPT is één van de onderwerpen op de agenda in ‘de maand van AI (Artificial Intelligence) in het onderwijs’. In Deel 1 van dit artikel: de risico’s en de kansen van AI voor het beroepsonderwijs.

Tekst: Nick Wildschut  

De heersende consensus is dat de impact van AI op de arbeidsmarkt en het onderwijs niet kan worden overschat, zowel in risico’s als in kansen. Wat zeker is, is dat we ons er hoe dan ook tot moeten verhouden. In ‘gesprek’ met de technologie proberen we deze risico’s en kansen in kaart te brengen en antwoord te geven op veelgestelde vragen:

Vraag: Op welke manieren kan AI het beroepsonderwijs ondersteunen?

Personalisatie: Je kunt AI gebruiken om het onderwijsproces te personaliseren, zodat studenten hun eigen leertraject kunnen bepalen. AI kan bijvoorbeeld helpen bij het identificeren van zwakke punten in het begrip van de studenten en aanbevelingen doen voor extra oefeningen of materiaal om te bestuderen.

Automatisering: AI kan repetitieve taken zoals het corrigeren van opdrachten automatiseren, waardoor docenten meer tijd hebben om zich te richten op de interactie met studenten. Dit kan ook zorgen voor een meer consistente en snellere feedback op opdrachten.

Virtuele assistenten: Je kunt AI inzetten om virtuele assistenten te creëren die studenten kunnen helpen bij het vinden van informatie en het beantwoorden van vragen. Deze assistenten kunnen ook gebruikt worden om studenten te ondersteunen bij het leren en bij het plannen van hun studie.

Voorspellingen: AI kan voorspellingen doen over welke onderwerpen en vaardigheden studenten waarschijnlijk moeilijk zullen vinden en waar ze extra hulp bij nodig hebben. Dit kan helpen bij het plannen van onderwijs en begeleiding.

Gamification: AI kan educatieve games creëren die interactief en uitdagend zijn, waardoor studenten gemotiveerd blijven om te leren.

In populaire beeldvorming is ChatGPT verworden tot het representant van AI, ook in deze artikelreeks gebruiken we te pas en te onpas AI en ChatGPT als synoniem van elkaar. Toch is het slechts een van de vele applicaties die hun opmars maken in het onderwijs. Applicaties die soms nog niet zijn uit ontwikkeld en vaak een commercieel motief hebben. Wanneer dergelijke onvolwassen technologieën het onderwijs binnendringen, schieten we instinctief in reactieve modus. Om te komen tot professionalisering is het belangrijk om als school periodiek vast te stellen wat er kan, wat er mag (juridische aspecten) en wat wenselijk is. Voor onderwijslogistiek, onderwijsplanning, onderwijsontwerp én -bedrijfsvoering.

Kansen

Het huidige tempo waarin AI (en bijbehorende regelgeving) zich ontwikkelt, dwingt scholen tot een permanent-bèta van beleidswijzigingen. Bij wie komt de focus te liggen? Wie moeten kennis en vaardigheden ontwikkelen? Er bestaat geen one size fits all. Dát er kansen liggen blijkt bijvoorbeeld uit recent promotieonderzoek van promovenda Irene Eegdeman (werkzaam op ROC TOP). Ze onderzocht hoe vroegtijdige identificatie van indicatoren die wijzen mogelijke uitval kunnen bijdragen aan preventie. Haar onderzoek laat zien dat machine learning-algoritmes docenten kunnen helpen bij de preventie van schooluitval op het mbo.

Vraag: Welke risico’s bestaan bij het gebruik van AI in beroepsonderwijs?

Bias: AI-systemen kunnen gebaseerd zijn op datasets die onbedoelde en onbewuste vooroordelen bevatten, waardoor de output van het systeem zelf ook biased kan zijn. Dit kan leiden tot ongelijke kansen en discriminatie in het onderwijs.

Vertrouwen: Er is een risico dat studenten en docenten te veel vertrouwen op de output van AI-systemen, zonder de resultaten te controleren of te verifiëren. Dit kan leiden tot verkeerde conclusies en slechte beslissingen.

Technologische afhankelijkheid: Als scholen te veel afhankelijk worden van AI-systemen, kunnen ze kwetsbaar worden voor technologische storingen of cyberaanvallen, waardoor het onderwijsproces in gevaar kan komen.

Privacy: AI-systemen kunnen veel persoonlijke gegevens van studenten verzamelen en opslaan, waardoor privacyrisico’s ontstaan. Het is belangrijk dat deze gegevens op een veilige en verantwoorde manier worden beheerd en beschermd.

Menselijke touch: AI-systemen kunnen niet de menselijke interactie vervangen die zo belangrijk is in het onderwijs. Het is belangrijk dat AI-systemen worden ontworpen om de rol van docenten en mentoren te ondersteunen, in plaats van hen te vervangen.

Plagiaat schittert in afwezigheid. Opmerkelijk, daar in geen enkel werkveld de negatieve effecten van plagiaat zich nadrukkelijker manifesteren dan in het klaslokaal. Plagiaat is echter een probleem van alle tijden. AI brengt dit een geheel nieuwe problematiek met zich mee:

ChatGPT kijkt naar beschikbare data en komt op basis daarvan met een statistische waarschijnlijkheid in de vorm van een antwoord. Die data is bedoeld of onbedoeld cultureel geladen. Werkt AI hiermee gelijkheid of ongelijkheid in de hand? Er lijkt in de experimenten een pro-Westerse bias. Hoe verhoudt AI zich tot auteursrecht of privacy? Wat is straks nog fraude? Wat is straks nog valsspelen of afkijken? We zullen in de toekomst vele opvattingen opnieuw moeten definiëren. Het is belangrijk om in dit proces de waarde van betekenisvolle interpersoonlijke relaties te waarborgen. Een les die een periode van zuiver online onderwijs ons heeft geleerd.

Dit was deel 1 in de tweedelige serie over AI in het beroepsonderwijs. In deel 2 gaat Nick met ChatGPT op zoek naar de risico’s en kansen van AI voor mbo-docenten. Meer weten over wat AI en studiedata kunnen betekenen voor jouw onderwijs? Lees het e-zine Data-ondersteund onderwijs op de publicatiesite van Doorpakken op Digitalisering.

Meer informatie & inspiratie over AI

• Handreiking ChatGPT en toetsing – AI in onderwijs en toetsing voor examinatoren en examencommissies I HAN
• Handreiking ChatGPT, inclusief stappenplan voor opleidingen I Saxion
• 20 Bloemlezingen over ChatGPT en aanverwante technologieën I Wilfred Rubens
• Blog ‘Gaat ChatGPT zorgen voor transformatie in het mbo?’ I Wilfred Rubens
• Pilothub studiedata en AI – Npuls I JaapJan Vroom