Blog #2 JaapJan Vroom over AI: ‘ontkennen en wegkijken helpt niet’

Gaat AI de docent vervangen? Het is inmiddels een klassieke vraag. Volgens JaapJan Vroom* is het niet de vraag óf, maar wannéér AI de docent zal vervangen.

Voorlopig is zo goed als niemand het met mij eens en hoor ik vaak wat gepruttel als: ‘je kunt de docent niet vervangen’ of: ‘de rol verandert wel maar de docent zal blijven’. Meestal wordt dit gezegd door mensen uit het onderwijs zelf. Ik was dus verrast toen MIEC Data (waarin mbo-instellingen participeren) hun virtuele mbo-docent in opleiding, IMCE, in februari presenteerde (lees hier het artikel).

Deze virtuele docent is bij MIEC Data een aanvullende vraagbaak en informatiebron. Een pratend boek dus eigenlijk dat reageert op jouw vraag. Een mooie start en geweldig dat ze in Brabant de handen uit de mouwen steken om hiermee ervaring op te doen.
Een logische vervolgstap zou wat mij betreft zijn om deze ‘docent in opleiding’ te begeleiden naar een volwaardig onderwijsprofessional. En haar dus ook al het werk van een docent te laten doen. Bij MIEC Data zit zo’n compleet opleidingstraject er echter voorlopig niet in. Volgens programmamanager Michelle Linders ontstaat er door de inzet van IMCE ruimte voor docenten om te doen wat ze het liefst doen: als coach studenten begeleiden. Zij ziet daarin geen mogelijkheden voor AI. De kracht van het mbo is volgens Michelle dat het gaat om vakmanschap dat vraagt om leren in verbinding. Docenten zijn daarbij onmisbaar, zo geeft zij aan.

‘Door de inzet van IMCE ontstaat ruimte voor docenten om te doen wat ze het liefst doen: als coach studenten begeleiden’

Wat vakkennis betreft zou de inzet van IMCE inderdaad geen probleem hoeven te zijn. Ook didactiek krijgt AI steeds beter onder de knie. Waar volgens Tom Naberink GenAI in 2022 nog moeite had met het maken van een sinterklaasgedicht, kan AI volgens hem nu een universitaire masterscriptie schrijven. Andere deskundigen mikken zelfs op bijdragen op het niveau Nobelprijswinnaar in 2027.
En die coaching dan en die verbinding waar Michelle aan refereert? Read my lips, die komt eraan. Je ziet nu al dat jongeren zich emotioneel aan een virtueel gesprekspartner hechten. De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) waarschuwt daar dan ook voor: volgens de AP kunnen relaties met AI-chatbots ongewenste psychologische gevolgen hebben. In de VS overleed al in 2022 een tiener na gesprekken met een chatbot.
Volwassen gebruikers van bots geven aan dat ze gehecht raken aan hun personage en dat ze niet zonder de dagelijkse gesprekken kunnen. Kortom: AI voelt als vriend en kent jou. Die scheiding tussen de virtuele en fysieke wereld gaat verdwijnen, wat jij en ik er ook van vinden.

‘Die scheiding tussen de virtuele en fysieke wereld gaat verdwijnen, wat jij en ik er ook van vinden’

Ben ik voorstander van het vervangen van docenten door AI? Ik denk dat je altijd in elke onderwijssituatie moet kijken naar de best passende vorm. Als dat AI is, dan zij dat zo, mits je voldoet aan voorwaarden rond privacy, publieke waarden e.d.. Als het om allerlei redenen in een bepaalde situatie een mens moet zijn is dat ook prima. Zet in wat op dat moment de meeste meerwaarde heeft.
Daarvoor is wel nodig dat we in het ‘ver-aien’ van het onderwijs aan het roer gaan staan en onvermijdelijke ontwikkelingen ten goede keren. Ontkennen en wegkijken helpt niet. Wat we nodig hebben is een open blik, waarmee we, met de kwaliteit van het onderwijs en het welzijn van onze studenten als uitgangspunt, zelf bepalen hoe we deze niet te stoppen ontwikkelingen het beste kunnen vormgeven.

Verder sparren over dit onderwerp?

JaapJan gaat graag met je in gesprek op de MBO Digitaal conferentie op vrijdag 14 maart om 11.45 uur tijdens de Kajuitsessie: “De docent verdwijnt. Hoe erg is dat?”

*JaapJan Vroom maakt werk van de onderwijskundige kant van het gebruik van EdTech, het technologie-ondersteund leren en combineert deze werkzaamheden als beleidsadviseur bij MBO Digitaal en als aanvoerder bij transformatiehub AI & Data van Npuls. Hij werkte jarenlang in het mbo als leraar maatschappijleer en communicatieve vaardigheden bij het Deltion College. Daar was hij ook senior adviseur onderwijsinnovatie. In 2022 won JaapJan de SURF onderwijsaward.