‘Maak slim gebruik van XR – dan explodeer je in innovatie’

In het kader van ‘de maand van XR’ bezocht MBO Digitaal Innoventus. De prachtige onderzoekswerkplaats van Aventus in Apeldoorn is de place to be voor wie van experimenteren, innoveren en XR houdt. Blended Coaches Joanne Drost en Elroy Mosterd vertellen waarom zij vinden dat investeren in XR loont en XR-toepassingen een aanvulling zijn op ieder curriculum. “Blended learning is geen uitstapje, maar een integraal onderdeel van een lesmethodiek die voorbereidt op de toekomst.”

Tekst: Nick Wildschut

“Wij zijn enorm enthousiast over XR in het onderwijs”, begint Joanne haar rondleiding. “We vinden steeds weer nieuwe leerdoelen waarin deze technologie, of verzameling technologieën, kan ondersteunen. XR is niet overal toepasbaar, maar vaak wel op meer plekken dan veel mensen denken. Bij Innoventus gebruiken we XR-toepassingen bij empathietrainingen, belevenissen, vaardigheidstrainingen, kennisoverdracht en burgerschap. De leervraag is bij elk van deze categorieën fundamenteel anders. Toch kun je ze met XR allemaal bedienen.”

Direct feedback

Die empathietrainingen beginnen bij de vraag vanuit de docenten: waar willen zij dat hun studenten in worden ondersteund? Joanne: “Tijdens een XR-empathietraining kruipt de student letterlijk in de huid van de doelgroep. Dan moet je denken aan een slachtoffer van huiselijk geweld, aan iemand met dementie, een verstandelijke beperking, adhd of autisme. Hoe is het om te leven in zo’n situatie of met zo’n aandoening? Door XR ervaren studenten de gedachtewereld van de doelgroep in first person. Ze komen in specifieke ervaringen terecht, bijvoorbeeld een conflict. Bij vaardigheidstrainingen moet je denken aan reanimeren, branden blussen of bhv oefeningen, waarbij studenten protocollen doorlopen en direct feedback krijgen op hun handelen. Eerder oefenden we vaardigheden in bepaalde spelvormen, maar een VR-ervaring maakt de simulatie een stuk realistischer. Een XR-setting is veilig. Studenten mogen expres fouten maken en de situatie laten escaleren, waardoor ze meteen de gevolgen ervaren van hun keuzes. Het leerrendement is daarom ook een stuk hoger.”

Een bom! Wat nu?

“Onder vaardigheden vallen ook generieke vaardigheden, zoals samenwerken en taal”, voegt Elroy toe. “We hebben een VR-simulatie met Keep Talking and Nobody Explodes; een educatief spel waarbij studenten spelenderwijs trainen op communicatievaardigheden tijdens het ontmantelen van een bom. Eén persoon met VR-bril ziet de bom, terwijl de anderen de ‘ontmantelingshandleiding’ voor zich hebben. Beide partijen hebben een deel van de oplossing in handen, maar ze kunnen de bom alleen maar succesvol ontmantelen door deze inzichten goed met elkaar te delen. Binnen XR staat VR doorgaans bekend om zijn vrij solistische, wat ‘isolerende’ karakter. Dit is een van de weinige XR-ervaringen waar het draait om communicatie en interactie.”

Werkgroep-kennismaking

De ‘bommodule’ is dan ook breed inzetbaar bij verschillende opleidingen, zegt Elroy. “We kregen van docenten vaak de vraag of we ze konden helpen bij de allereerste kennismaking tussen studenten die bij elkaar in een werkgroep zaten. Wij adviseerden om de bomontmanteling te ‘gebruiken”. Dat werkt perfect, omdat ze een spannende ervaring met elkaar delen.” Joanne vult aan: “Uniek bij Innoventus is dat wij ons sowieso breed oriënteren met XR. Heel veel van wat wij ontwikkelen willen wij bij al onze opleidingen kunnen inzetten. Vaak worden andere keuzes gemaakt, bijvoorbeeld om één scenario te ontwikkelen dat specifiek bij één opleiding waarde toevoegt -meerdere elementen uit het kwalificatiedossier wordt er dan in verwerkt.”

Is die inzet van XR bij steeds meer opleidingen organisch gegroeid?

Joanne: “Aanvankelijk gebruikten we XR-toepassingen vooral voor zorg-gerelateerde opleidingen. Dat was zo’n succes dat we op zoek zijn gegaan naar meer generieke apps en toepassingen, zoals op het gebied van ‘belevenissen’. Bij belevenissen draait het vooral om fun. We bieden studenten een plezierige ervaring, waardoor ze graag terugkomen. Het is een kennismaking met de technologie. Dan kun je denken aan een ervaring op de plank waar je tussen wolkenkrabbers loopt of aan een virtuele kermis waar studenten leren hoe ze zich bewegen door een VR omgeving.”

Elroy: “Aan de andere kant van het spectrum hebben we XR-toepassingen die we inzetten voor kennisoverdracht. Via een virtuele tour kunnen studenten bijvoorbeeld op een hele bijzondere manier in het hart en de longen kijken, wat de lessen anatomie een heel nieuwe dimensie geeft. Studenten zijn vaak echt verbaasd over hoe bepaalde dingen werken. 3D heeft zoveel meer te bieden dan een plaatje. Ander voorbeeld is het virtueel doorlopen van zorgprotocollen, wat studenten enorm motiveert om te leren. Wanneer ze de theorie machtig zijn, lopen ze veel makkelijker door zo’n scenario heen.”

Joanne: “Ook zetten we XR in bij burgerschapslessen. We hebben de game ReAction in huis die studenten bewust maakt van steekwapengeweld. De game hebben we aangeschaft in samenwerking met de gemeente Apeldoorn, die een licentie heeft gekocht en de game voor iedereen beschikbaar stelt. In de game leren studenten over de-escalatie, maar er zit ook veel persoonlijke ontwikkeling in. Studenten reageren dan ook soms best heftig op bepaalde omgangsvormen waar niet iedereen dagelijks mee te maken krijgt.”

Hoe komen nieuwe XR-toepassingen bij Innoventus tot stand?

Elroy: “Soms vragen docenten bij ons of we ergens een XR-oplossing voor kunnen bieden, andere keren komen we interessante applicaties tegen op bijvoorbeeld netwerkbijeenkomsten. Beslissingen over de aanschaf en ontwikkeling gebeurt altijd in samenspraak met de directie. De uiteindelijk uitrol loopt soms via teammanagers, andere keren via docenten. Per situatie kijken we hoe we de school meekrijgen. Beginnen we het proces bij de teammanagers, dan lopen we soms tegen een muur aan. Starten we met het enthousiasmeren van docenten, dan duurt het soms even voordat de beslissers er het nut van inzien. Uiteindelijk zijn er meerdere routes naar innovatie. Aan ons om het doel duidelijk te maken.”

Joanne: “Soms hoeven wij helemaal niemand te overtuigen en zijn teammanagers, docenten of studenten zelf aanjagers. Innoventus stopt niet bij de deuren van deze werkplaats. Innovatie is een manier van kijken en denken die we integreren in de hele school.”

Draagt XR-technologie bij aan gelijke kansen of werpt technologie ook obstakels op?

Elroy: “Er wordt vaak van jonge studenten verwacht dat ze van het een op het andere moment weten hoe XR werkt, omdat ze ‘ook met een smartphone kunnen omgaan. Dit is niet altijd het geval, dus daar zijn we waakzaam voor. Enige digitale vaardigheid is onderdeel van het kwalificatiedossier. Daarom zijn we impliciet bezig met digitale geletterdheid in het algemeen. Vanuit Innoventus zijn wij vooral gefocust op kennisvermeerdering van docenten -teach the teacher.”

Hoe meten jullie eigenlijk de leerresultaten?

Joanne: “Vooral de terugkoppeling van docenten achteraf, vertelt ons of we op de goede weg zijn. Docenten hebben bepaalde leerdoelen voor ogen wanneer ze bij Innoventus langskomen. Wij zien de effectiviteit in de populariteit van onze XR-modules onder docenten.”

Elroy: “Onze taak is de docent en zijn/haar les te professionaliseren. Tijdens het teach–the-teacher traject hebben wij momenten ingelast om een evaluatie te doen en o.a. leerrendementen te bespreken. De docent houdt de leer resultaten bij, wij coaches hebben een observerende houding tegenover studenten. Wij kijken naar hoe het gedrag van studenten en docenten ontwikkelt en wat de sessies opleveren.”  

XR in deze vorm past goed bij het ‘blended leren’. Merk je dat het drukker wordt?

Elroy: “Tijdens de pandemie hebben veel studenten en docenten (noodgedwongen) kennisgemaakt met wat er allemaal mogelijk is met techniek. We zien dat ze de weg naar Innoventus hebben gevonden. Het wordt steeds lastiger om alle lessen te plannen, wat natuurlijk ook een goed teken is. De krapte zit ‘m niet zozeer in de fysieke ruimte, maar vooral in de begeleiding. Voor docenten is het ondoenlijk om hele klassen te begeleiden in het gebruik van nieuwe technologie. Ons team bestaat dan ook uit zes coaches én een technologisch onderlegde medewerker die fulltime het lokaal en de technologie beheert, zodat alles goed werkt.”

Wat moet er veranderen om die capaciteit te doen groeien?

Joanne: “Inbedden in het curriculum! Blended learning is geen uitstapje, maar een integraal onderdeel van een lesmethodiek die voorbereid op de toekomst. Het is geen of-of. Bij economie en handel is in het curriculum geborgd dat studenten moeten kunnen aantonen dat zij kennis hebben van samenwerkingstheorieën en daar bepaalde vaardigheid in hebben. Bij Innoventus kunnen ze dit bewijzen met onze XR-scenario’s, maar ze kunnen het ook op een andere, analoge manier aantonen.”

Elroy: “Een ander voorbeeld is het in kaart brengen van stageplekken met VR. Het is geen vervanging van bezoeken van de werkplekken, eerder een alternatieve manier voor studenten die bijvoorbeeld minder tijd hebben of ver moeten reizen. Nu gaan ze naar een website waar ze een keuze maken op basis van een stukje tekst en een foto. Dan geeft een 360 graden tour een veel betere indruk. Technologie vervangt niet, maar verdient wel een structurele inbedding én de capaciteit in fte die daarmee gepaard gaat.”

Wat willen jullie meegeven aan scholen/docenten die met XR aan de slag gaan?

Elroy: “Onderzoek toont aan dat met XR in potentie een hoog leerrendement valt te behalen. Studenten willen sterkere invloed hebben op hun leeromgeving en dat is precies wat XR doet. Niet elk leerdoel is geschikt voor een technologisch hulpmiddel, maar wel meer dan veel mensen denken. Investeer tijd en mensen in blendend coaching van studenten en in ondersteuning (IT), want studenten of docenten haken af als de technologie niet werkt. Materiaal moet opgeladen zijn, updates hebben, verbinding maken. Veel bruikbaars ligt al kant en klaar op de plank, dus daarin hoef je niet meteen te investeren. Verder: laat het niet bij één persoon, maar betrek alle enthousiastelingen en geef die wat mogelijkheden. Dan ‘explodeer’ je in innovatie.”

Joanne: “Stel jezelf de vraag wat je digitaal maakt en waarom. Wat heb je zelf al? XR of VR? Wij nodigen sowieso alle scholen uit om een keer bij Innoventus te komen kijken. Onderwijs is van ons allemaal en gaat over ons allemaal. Als sector kunnen we echte stappen maken wanneer we meer uitwisselen.”