Docentprofessionalisering op ict-bekwaamheid: wat is jouw rol?
Het middelbaar beroepsonderwijs heeft de taak om studenten een kansrijke start te geven. Om ze voor te bereiden op een toekomst in een maatschappij die in hoog tempo digitaliseert. Waardoor het beroepenveld steeds harder roept om een veranderde set aan vaardigheden. Ict speelt een belangrijke rol om in te kunnen spelen op de snelle veranderingen. Dit vraagt om ict-bekwame docenten die gepersonaliseerd onderwijs aanbieden. De eindstreep lijkt daarmee duidelijk, maar wat is ervoor nodig om dat te bereiken? In dit artikel bieden wij een prikkelende visie hierop en bieden we twee hulpmiddelen aan die richting geven aan digitalisering.
Online les, maar manier van lesgeven niet gewijzigd
De covid-pandemie lijkt voor een groot gedeelte al invulling te geven aan de wens om de ict-infrastructuur binnen mbo-instellingen op peil te brengen en docenten op dit thema te bekwamen. Maar wanneer we kritisch kijken naar het onderwijs van de afgelopen maanden is te zien dat de meeste docenten hun manier van lesgeven niet fundamenteel gewijzigd hebben.
Terwijl docenten massaal gedwongen werden online les te geven, leerden we dat online lesgeven niet hetzelfde is als online onderwijs. Laat staan gepersonaliseerd onderwijs. Dit laatste vraagt namelijk een andere rol én didactische ict-bekwaamheid van de docent. Onderzoek laat zien dat, ondanks de overvloed aan online trainingen voor docenten tijdens de covid-pandemie, de didactische ict-bekwaamheid nauwelijks is toegenomen. De daaronder liggende digitale vaardigheden, blijken wel exponentieel toegenomen (Hulsen et al., 2020)1.
Van digitaal vaardig naar ict-bekwaam
Het blijkt dat ervaringen met online lesgeven niet de manier beïnvloedt waarop mensen zich verhouden tot ict, . Docenten die voor de covid-pandemie de potentie van ict erkenden, zagen dit bevestigd tijdens het online lesgeven. Echter de docenten die het potentieel van ict voor de crisis niet erkenden, zagen dat ook bevestigd. Dit deel van de docenten hoopt op een terugkeer naar het pre-coronatijdperk. Hieruit blijkt dat voor succesvolle didactische inzet van ict niet alleen vaardigheden van belang zijn, maar ook geloof in de potentie van ict. Het model van antropoloog Bateson maakt inzichtelijk waarom geloof en verwachtingen zo belangrijk zijn om te kunnen verschuiven van digitaal vaardig naar didactisch ict-bekwaam.
Bateson ontdekte dat er zes niveaus zijn waarop mensen denken, leren, veranderen en functioneren (figuur 1). Het model kent een duidelijke hiërarchie: verandering op een hoger niveau is richtinggevend aan ontwikkelingen op het onderliggende niveau. Het veranderen van dingen op een lager niveau kan, maar hoeft geen effect te hebben op de hogere niveaus.
Figuur 1: piramide van Bateson
Docentprofessionalisering op verschillende niveaus
Het model toont een uitleg aan de ‘mens-kant’ en leert ons dat docenten ict inzetten wanneer zij ervan overtuigd zijn dat ict een belangrijke rol heeft in hun onderwijs en geloven dat zij de vaardigheden om het te kunnen toepassen ook bezitten of kunnen leren.
De andere kant van het model geeft inzicht in de organisatie. Binnen de mbo-instellingen moeten er activiteiten op verschillende niveaus plaatsvinden om professionalisering op het gebied van ict-bekwaamheid effectief te laten zijn. Dit betekent dat er wordt nagedacht over de manier waarop ict wordt ingezet in het leerproces. Dat docenten worden ondersteund om eigenaarschap te laten zien. Dat opleidingsmanagers hulpmiddelen krijgen om op bepaalde vaardigheden aan te sturen, informeel leren mogelijk maken, ruimte geven aan experimenten. Dat er invulling wordt gegeven aan educatief leiderschap. Dit alles kan niet bestaan zonder een heldere visie op digitalisering.
Het woord docentprofessionalisering gaat dus niet alleen over de doelgroep docenten, maar doet juist ook een beroep op andere disciplines binnen een mbo-instelling.
Een toolbox voor een integrale aanpak
Het themateam Docentondersteuning werkt aan een toolbox om een integrale aanpak mogelijk te maken. In deze toolbox worden handreikingen gedaan richting verschillende professionals binnen een mbo-instelling. Deze hulpmiddelen geven richting aan digitalisering. Het laat zien hoe je komt tot een gedegen visie en hoe die visie zich vertaalt naar de praktijk. De eerste hulpmiddelen zijn reeds gepubliceerd.
- Een analyse van uitgevoerde enquêtes en onderzoeken over online onderwijs
- Een visualisatie van landelijke initiatieven rondom docentprofessionalisering op ict-bekwaamheid
In het voorjaar wordt de toolbox verder aangevuld, want alleen wanneer er aandacht is voor dit thema op meerdere niveaus kunnen docenten zich effectief bekwamen in ict.
1: Hulsen, M., van Rens, C., Kral, M., & Kurver, B. (2020, juli). Ervaringen van mbo-docenten met het afstandsonderwijs door COVID-19. iXperium. https://www.ixperium.nl/onderzoeken-enontwikkelen/publicaties/ervaringen-van-mbo-docenten-met-het-afstandsonderwijs-door-covid-19/